FELSEFE Felsefi paradokslar- Bu işin içinden nasıl çıklılır?
aradoks ne ola ki?
Bu üçgen mümkün mü?
Paradoks, görünüşte doğru olan bir ifade veya ifadeler topluluğunun bir çelişki yaratması veya sezgiye karşı bir sonuç yaratmasıdır. Çoğunlukla, çelişkili gözüken sonuç veya sonuçların aslında çelişkili tarafları vardır.TDK sözlüğünde paradoks; aykırı düşünce, çelişki, kesin bir yargı içermeyen karşıtlık olarak anlamlandırılmıştır.
Tarihte bilinen ilk paradoks
Epimenides paradoksu: ”Bütün Giritliler her zaman yalancıdır” ( Epimenides bir Giritlidir.) Öyleyse bu söz doğru mudur, yanlış mıdır?
Peki, buna ne dersiniz?
Euplides, hiçbir zaman bir “kum yığını” oluşturulamayacağını iddia etmiştir. Çünkü bir kum tanesi, “yığın” değildir. Yanına bir tane daha koyarsak yine yığın oluşmaz. “Kum yığını” olmayan bir şeyin yanına (veya üzerine) kum tanesi koymakla yığın elde edemeyeceğimize göre Hiçbir zaman “kum yığını” oluşturamayız.
Daha açık bir deyişle: Kabul edelim ki birer birer kum tanelerini bir araya getirelim. Hangi merhaleden sonra kumlar “yığın” oluşturur? Diyelim ki ‘bir milyon’ adet kum tanesi, bir yığın oluştursun. Dokuzyüz doksandokuzbin dokuzyüz doksandokuzu “kum yığını” kabul edilmeyecek mi? Edersek “1″ eksiği de yığın olmaz mı? Yani hangi aşama bizim için “yığın” anlamına gelir?
Bu fil beş ayaklı olabilir mi?
Ne olacak berberin hali?
Bir berber, bulunduğu köydeki erkeklerden, yalnızca kendi kendini tıraş edemeyen erkekleri tıraş ediyor. Berberi kim tıraş edecek?
Theseus’un gemisi aslında kimin gemisi?
Plutark’ın aktardığı Yunan efsanesine göre, Girit’ten muzaffer dönen Theseus’un gemisi Atina’da hatıra olarak uzun süre muhafaza edilir. Zamanla geminin tahtaları çürüdükçe yenileriyle değiştirilir. Öyle ki, bir gün geminin değiştirilmedik hiçbir parçası kalmaz. Bu durumda gemi hala Theseus’un gemisi sayılır mı, yoksa başka bir gemi haline mi gelmiştir?
Öğretmenler asla sürpriz sınav yapamazlar ki?
”Öğretmen Cuma günü şöyle diyor: “Gelecek hafta hiç ummadığınız bir gün sizi yazılı yapacağım.”
Gerçekten de aynı mı?
Sınavın haftaya Cuma günü yapılamayacağı açık, çünkü Cumaya kadar sınav yapılmamışsa o gün herkes okula sınav olacağını bilerek gelecektir. Aynı nedenle Perşembe de yapılamaz, çünkü Cuma günü yapılacak sınav sürpriz olmayacağından Perşembe’ye kadar sınav olmamışsa öğrenciler sınavın o gün yapılacağına kesin gözüyle bakacaklardır. Bu da Perşembe günü yapılacak sınavın sürpriz olmaması demektir. O halde sınav Perşembe’den önce yapılmalıdır. Ancak sınav Salı günü de yapılmamışsa Perşembe günü de yapılamayacağından Çarşamba günü yapılmalıdır. Bu da Çarşamba günü yapılacak sınavı sürpriz olmaktan çıkarır. Aynı şekilde mantık yürütürsek, Salı ve dolayısıyla Pazartesi günü yapılacak sınavın da sürpriz olamayacağı sonucuna varırız. Öyleyse öğretmen gelecek hafta sınav yapmayacaktır. Fakat biraz düşünürsek, öğretmenin gelecek hafta yerine gelecek yıl demiş olması durumunda da aynı akıl yürütmeyle sürpriz bir sınavın yapılamayacağı sonucuna varırdık…”
Kaç basamak var ki?
…. ve işte kaplumbağayı geçemeyen ünlü Aşil? Ama nasıl?
Yunan kahramanı Akhilleus’un kaplumbağa ile bir yarış yaptığını hayal edelim. Çok iyi bir koşucu olduğu için Akhilleus kaplumbağa’nın belirli bir mesafe, örneğin yüz metre, ileriden başlamasına izin verir. Eğer her ikisinin de sabit hızlarda koştuğunu düşünürsek (biri sabit yüksek bir hızda, diğer sabit düşük bir hızda), belirli bir süre sonra Akhilleus yüz metre koştuğunda, kaplumbağanın başladığı yere gelmiş olacaktır; bu süre boyunca kaplumbağa da küçük de olsa belirli bir mesafe ‘koşmuştur’, örneğin 1 metre. Akhilleus bir süre sonra bu mesafeyi de tamamladığında, o süre zarfında kaplumbağa yine küçük de olsa bir mesafe ilerlemiş olacaktır ve bu böyle devam edecektir. Böylece, Akhilleus ne zaman kaplumbağanın varmış olduğu bir noktaya varsa, daha hâlâ gitmesi gereken bir mesafe kalmış olacaktır. Bu nedenle Zenon Akhilleus’un kaplumbağayı hiçbir zaman geçemeyeceğini söylemiştir.
Fizikçiler çıldırdı mı ne?
Hem bu yönde hem o yönde
‘Karşı konulamaz bir kuvvet, kımıldatılamaz bir kütle ile karşı karşıya geldiğinde ne olur? Bu bir paradoks. Çünkü kuvvet galip gelirse, o karşı konulamazlığını korurken, kütle kımıldatılamaz olmaktan çıkar. Aksi halde, kütle kımıldatılamazlığını korurken, kuvvet karşı konulamaz niteliğini yitirir. Aslında böyle birer kuvvet ve kütlenin var olması, kuramsal olarak mümkündür. Ne diyor bu fizikçiler?
Ödemeyi kim yapacak?
Yunanlı ünlü avukat Protogras, verdiği özel dersin ücreti ile ilgili olarak öğrencisiyle bir anlaşma yapar. Bu anlaşmaya göre öğrencisi aldığı ilk davayı kazanırsa bu ücreti avukata ödeyecek, kazanamazsa ödemeyecektir. Dersin bitiminden hemen sonra herhangi bir dava almayan öğrenciden ses seda çıkmaz. Sabrını yitiren avukat, bir dava açarak bu ücreti öğrencisinden talep eder. Yeni avukat olan öğrenci bu ilk davasında kendini savunmayı üstlenir. Bu davayı öğrenci kazanırsa ilk davasını kazanmış olacağı için davayı kaybeden hocasına parayı ödemek zorunda kalacaktır. Tersine davayı kaybederse bu kez de davayı kaybettiği için hocasına yine ödeme yapmak zorunda kalacaktır.
Ya bunlara ne demeli?
Bu cümleyi okumayın!’
‘ Tek kelime dahi Türkçe bilmiyorum!’
“Okuma-yazma öğrenmek isteyenlere müjde! Hemen aşağıdaki adrese başvurun…”
“Bildiğim tek şey var; o da hiç bir şey bilmediğim.”
-”Her ne kadar ben inanmasam da bir tanrının var olduğunu kabul etmek gerekir.”
Adamın biri kanepeye uzanmış. Sonra düşmüş. kalkıp tekrar uzanmış ve tekrar düşmüş. Sonra düşünmeye başlamış: “Eğer ilk düştüğümde kalkmasaydım, ikincisinde üstüme düşecektim” demiş
”Burada yasak koymak yasaktır”
Nasıl bir şekil bu?
İleri düzey paradokslar
Fermi’nin dünya dışı yaratıkları
Hempel’in tümevarımı sarsan paradoksu
Cantor Paradoksu
Arrow’un İmkansızlık Teoremi
Russel’in küme paradoksu
Fizik paradoksları
Bu kitaplara göz atın
Schopenhauer / Paradokslar Üzerinde Raks
Einstein Paradoksu ve Diğer Bilimsel Gizemler
Mantık Oyunları ve Paradokslar
Paradokslar Kitabı
Zihni Allak Bullak Eden 33 Felsefi Bilmece
Sıradışı Mantık Bulmacaları
Şekiller için: Felsefi paradokslar- Bu işin içinden nasıl çıklılır? HER ŞEYDEN BİRAZ
