Konu: Fotoğrafta ışık

Not: Burada yazan bilgiler şahsi görüşlerim olmayıp kaynaklardan derlenen bilgilerdir. Bir yanlışlık varsa hata kaynaklardadır.

Bu anlatımın görselleri de olan hali ve diğer dersler için blog sayfamı ziyaret edebilirsiniz. Blog sayfam: HER ŞEYDEN BİRAZ

Diğer dersler için dersin üzerine tıklayınız:
Ders 7 Ders 6 Ders 5 Ders 4 Ders 3 Ders 2 Ders 1


Işık Nedir?

“photo” kelimesi Yunanca ışık anlamına gelir. Işığın doğasını tam olarak tanımını yapabilmek zor bir durumdur.
Işık, doğrusal dalgalar halinde yayılan elektromanyetik dalgalara verilen addır. 380 – 750 nm. dalga boyları arası dalgaboyu gözle görülebilir ancak bilimsel terminolojide gözle görünmeyen dalga boylarına da ışık denilebilir. Işığın özellikleri, radyo dalgalarından gamma ışınlarına kadar gidebilen, elektromanyetik dalganın boyuna göre değişir. Işığın, ve tüm diğer elektromanyetik dalgaların temel olarak üç özelliği vardır:

Frekans: Dalgaboyu ile ters orantılıdır, insan gözü bu özelliği renk olarak algılar.
Şiddet: Genlik olarak da geçer, insan gözü tarafından parlaklık olarak algılanır.
Polarite: Titreşim açısıdır, normal şartlarda insan gözü tarafından algılanmaz.

Işığın Algılanması

Göz tarafından algılanan ışık, retinada sinirsel sinyallere dönüştürülüp, buradan optik sinir aracılığıyla beyine iletilir. Göz, üç temel birleştirici renk olan kırmızı, yeşil ve maviye tepki verir ve beyin, diğer renkleri bu üç rengin farklı kombinasyonları olarak algılar. Renklerin algılanışı dış koşullara bağlı olarak değişir. Aynı renk güneş ışığında ve mum ışığında farklı algılanacaktır. Fakat insanın görme duyusu ışığın kaynağına uyum sağlayarak, bizim her iki koşuldakinin de aynı renk olduğunu algılamamızı sağlar.

Fotoğraf en önemli unsur ışıktır. Işık bir fotoğrafta diyafram, enstantane ve ISO değerlerinin temel unsurudur. (bakınız Ders 7 ). Bu yüzden öncelikli olarak ışık kaynaklarını ve bu kaynaklara göre nasıl fotoğraf çekileceğini iyi kavramak gerekir.
Işık Kaynakları
Işık kaynakları doğal ve yapay olarak sınıflandırılabilir. Doğal ışık kaynağı güneştir. Yapay ışık kaynağı olarak güneş haricinde ışık veren her şey sayılabilir. Renk, ışığın değişik dalga boylarının gözün retinasına ulaşması ile ortaya çıkan bir algılamadır. Bu algılama, ışığın maddeler üzerine çarpması ve kısmen soğurulup kısmen yansıması nedeniyle çeşitlilik gösterir ki bunlar renk tonu veya renk olarak adlandırılır. Tüm dalga boyları birden aynı anda gözümüze ulaşırsa bunu beyaz, hiç ışık ulaşmazsa siyah olarak algılarız. İnsan gözü 380nm ile 780nm arasındaki dalga boylarını algılayabilir, bu sebepten elektromanyetik spektrumun bu bölümüne görünen ışık denir. (Bakınız Ders 6)

Gün ışığı %33 mavi, %34 yeşil, %33 kırmızı, flaş ampulü %24 mavi, %36 yeşil, %40 kırmızı, normal elektrik ampulü %12 mavi, %32 yeşil, %56 kırmızı, mum ışığı %6 mavi, %18 yeşil, %76 kırmızı renklere sahiptir. Işık ve renkle ilgili olarak sık sık karşımıza çıkabilecek bir terim de ‘Kelvin’dir. Kelvin, bahsedeceğimiz konuyla ilişkili olarak araştırma yapan bir fizikçinin adı olmakla birlikte, fotoğrafta kullanılan anlamıyla renk sıcaklığını ifade eder. Fotoğraf çekerken kullandığımız ışık kaynağının renk sıcaklığı, fotoğrafımızdaki renkleri ve kalitelerini belirler. Işığın Kelvin derecesi düştükçe renk kırmızıya, yükseldikçe maviye döner. Mavi ışığın soğuk, kırmızı ışığın ise sıcak bir etkisi vardır. Örneğin gün ışığı 5500 – 5600 Kelvin değerinde beyaz ışık verir. 500 Watt’lık bir stüdyo ampulü 3200 Kelvin değerinde, 200 Watt’lık bir ev ampulü 2900 Kelvin değerinde kırmızı ışık verirler. Bu değerler ışığın geliş açısına göre değişirler.


Işık Kontrastı

Kontrast, renklerin birbirlerine zıtlığıdır. Fotoğrafta en karanlık ve en aydınlık bölümler arasındaki, ışık yoğunluğudur. Bu yoğunluğun fazla olması yüksek kontrastı, az olması düşük kontrastı oluşturur. Işığın geliş yönü kontrastı etkiler. Örneğin; Işık kaynağından yayılan ışığın konuyu her yönden eşit bir şekilde aydınlatması sonucu (bulutlu havada çekilen) fotoğrafta kontrast düşük olur. Bunun karşıtı ışığın tek bir yönden konuyu aydınlatması sonucu (güneşli havada çekilen) fotoğrafta kontrast yüksek olur. İyi bir fotoğraf için kontrast ana etkenlerden biridir. Fotoğrafta kontrast ne fazla ne eksik olmalıdır. Tek bir yönden gelen şiddetli bir ışıkla aydınlatılmış objelerin fotoğraflarında ise kontrast yüksek olur. Yazın öğle saatlerinde çekilen fotoğraflarda olduğu gibi; ışık serttir ve gölgeler fazladır. Işığın oluşturduğu kontrast fotoğrafa derinlik katar. Kontrast yüksekliği veya düşüklüğü tamamıyla verilmek istenen etkiyle doğru orantılı olarak tercih edilebilecek bir şeydir.

Işığın Kaynağına ve Geliş Şekline Göre Işık Türleri

Işık kaynaklarını yapay ve doğal ışık kaynakları olarak ayırmak mümkündür. Gün ışığı (5500K), Ay ışığı, Yıldızlar, Tungsten, (evlerde kullanılan sarı ampul ışığı, 2900K), Floresan ( enerji tasarruflu beyaz ışık veren lamba ışığı, 3200-3400K), Flaş ( fotoğraf makinelerinde ve stüdyo çekimlerinde kullanılan ışık, 5500-7000K) bunlar arasında sayılabilir. Bu ışık türlerinin bazıları için fotoğraf makinelerinde hazır olarak düzeltme ayarları mevcuttur. Buna beyaz dengesi denmektedir. Beyaz dengesi makinenin ışığı nasıl yorumlayacağına ilişkin bir bilgidir. Işığın geliş şekline göre ışık türleri ise aşağıdaki gibidir.

a) Önden Gelen Işık

Fotoğrafını çektiğimiz objenin tam önünde, dolayısıyla fotoğrafı çeken kişinin arkasında kalır. Işık cepheden geldiğinde objenin üzerinde gölgeler oluşmaz ve obje üzerindeki her yer eşit denebilecek şekilde aydınlanır. Gölge oluşmadığı için derinlik yoktur. Fakat bu tür ışık detay verme ve renkleri gösterme açısından çok etkilidir. Portre fotoğrafı çekmek için pek elverişli değildir. Yandaki fotoğraf önden gelen ışık ile çekilmiştir. (Foto: Ferdi DEMİRCAN)

b) Yandan Gelen Işık

Objenin sağından veya solundan gelen ışıktır. Gölgelerin oluşmasına neden olur. Gölgeler takip edilerek doğru şekilde oluşturulduğunda fotoğrafa derinlik ve dramatik bir etki ve dokulara belirginlik katar. Gölgeler nedeniyle oluşan kontrast aynı zamanda fotoğrafta hareket de sağlar ve görüntüyü sıradanlıktan kurtarır. Doku ve desen çekimlerinde bu ışık kullanılmalıdır. Aşağıdaki fotoğraf bu ışığın kullanımına iyi bir örnektir.



c) Tepeden Gelen Işık

Dışarıda çekim yaparken güneşin en tepede olduğu (özellikle yazın), öğlen 12 ile 15 saatlerinde arasında gelen ışıktır. Çok sert gölgeler oluşturur, yer yer fazla parlamalar olabilir. Bu yönleriyle rahatsız edebilecek bir ışık olduğundan yazın bu saatler arasında çekim yapmak pek tercih edilmez. Yandaki fotoğraf yazın öğle saatlerinde çekilmiş bir fotoğraftır. (Foto: Ferdi DEMİRCAN)

d) Ters Işık

Fotoğrafı çekilen objenin arkasında kalan ışıktır. Fotoğrafını çektiğimiz obje tamamıyla bir siluetten ibaret olur. Ters ışıkta fotoğraf çekmek çok zordur; ama çok etkili fotoğraflar elde edilebilir. Önden gelen ışıkta nesnenin görmediğimiz tarafını aydınlattığı için bakış yönümüzde detaylar kaybolur; ama nesnenin dış formu elirginleşir. Konunun etrafındaki ışık huzmeleri fotoğrafı güzelleştirir. İstenirse nesne dolgu flaşı ile aydınlatılabilir. Bunu fotoğrafa yükleyeceğiniz duygu belirler. Aşağıdaki fotoğraf bu anlatılan fotoğraf örnek gösterilebilir. Akşam güneş batmak üzereyken güneşe karşı çekilen bu fotoğrafta kişiler siluet konumundadır. (Foto: Ferdi DEMİRCAN)



e) Noktasal ışık

Işık kaynağının bulut, ağaç ya da başka açıklıklardan gelerek konunun bir bölümünü aydınlatmasıdır. Gündoğumunun hemen sonrasında veya günbatımından, yağmurdan sonra bulutların arasından çıkan, ormanda ağaçların veya yaprakların arasından çıkan ışıkların hepsi noktasal ışıklardır. (Foto: Ferdi DEMİRCAN)



f) Doğrudan gelen ışık

Güneş ya da diğer ışık kaynaklarından kırılmadan gelerek doğrudan konunun üzerine düşen ışıktır.

g) Dolaylı gelen ışık

Işık kaynağının diğer cisimlere çarptıktan sonra ilk gücünü kaybedip konumuzun üzerine düşen ışıklardır. Kapalı veya bulutlu havadaki ışıktır. Işığın konu üzerine düşen zamanda nasıl dağıldığı nasıl yansıdığına bağlı olarak farklı özellikler gösterir. Dolaylı ışık alan ortamlarda çekim yaparken düşük enstantane değerleri kullanılmak zorunda kalacağımız için tripot ve yüksek ISO kullanmak gerekir. (Foto: Ferdi DEMİRCAN)





NOT: Fotoğraf çekimine başlamadan önce; çekim yapılacak ortamın ışığı, çekim zamanı, mekânın özellikleri, ışık kaynakları ve konuyu aydınlatan ışığın özellikleri önceden bilinmelidir. Bu ışığa uygun araç gereçler ve ekipmanlar seçilmelidir. Güzel ve amacına uygun fotoğraf çekmenin temel kuralı fotoğrafı çekilecek konun ışığının doğru tanımlanması ve fotoğraf çekiminin ışık koşullarına göre yapılmasıdır.



1. Fotoğraf çekimi yapılacak ortamın ışığı önceden araştırılmalıdır.
2. Fotoğraf çekilecek zaman doğru planlanmalıdır. Fotoğraf çekimi, gece mi, gündüz mü; yoksa daha farklı bir zamanda mı yapılacak?
3. Fotoğraf çekilecek mekânın özellikleri incelenmelidir. Mekân kapalı mı; yoksa açık bir alan mı?
4. Fotoğraf çekilecek ortamın ışık kaynağı doğal ışık mı; yoksa yapay ışık mı olduğu belirlenmelidir.
5. Fotoğrafı çekilecek konunun üzerine düşen ışığın özelliklerini tanımlanmalıdır. Konunun ışığının fotoğraf çekimi için yeterli olup olmadığı belirlenmelidir. Işık yeterli değil ise ışığın en uygun olduğu koşullar için planlama yapılmalıdır.
6. Işık istenen özelliklere uygun ise fotoğraf çekimi için gerekli olacak araç gereçler belirlenir ve ışığa en uygun film seçilir.
7. Fotoğraf çekimi için ışık açısından en uygun yer ve açı tespit edilmelidir. Doğru fotoğraf çekimi yapabilmek için öncelikle ışık kaynaklarını, ışığın özelliklerini ve farklı ışıkların fotoğraf üzerindeki etkilerini kavramak ve ortamdaki ışığı doğru olarak tanımlamak gerekir.

Işık Ölçümü

Parlaklık, ışığın yoğunluğunun ölçüsüdür. Bir pozometre yardımı ile ölçülür. SLR makinelerin hemen hemen hepsinde otomatik pozometre bulunur. Makinede mevcut olan pozometre haricinde bir de el pozometreleri vardır ki onları kullanmak daha sağlıklıdır. Makinenizdeki pozometre fotoğrafını çektiğimiz obje / objelerden makinemize yansıyan ışığı ölçer. Fotoğrafını çektiğimiz objenin üzerine düşen ışık yansıyarak makinemize ulaşır ve bize kullanacağımız enstantane ve diyafram değerlerini rakam olarak verir. El pozometreleri ise fotoğrafı çekilen objenin üzerine gelen ışığı ölçmemize yarar. Pozometrenin ucundaki ışığa duyarlı parça objenin üzerine tutulur ve gelen ışık ölçülür. Doğru poz ölçümü için diyafram ve enstantane ilişkisi iyi bir şekilde kavranmalıdır. (Bakınız Ders 7)

İyi Bir Fotoğraf İçin Bunları Unutmayınız.

Bir fotoğrafın en önemli özelliği ışığın kalitesidir. Işık kaynağından gelen ışığın türü ve şiddeti fotoğraf çekmemizi belirleyecek en temel özelliktir. Doğru pozlanmamış bir fotoğraf sorunlu bir fotoğraftır. (Verilecek etkiye göre seçilen ışıklandırma çok önemlidir)
Renk demek ışık demektir. Bu yüzden doğru renkleri fotoğrafınızda göstermek için en uygun ışığı seçmek gerekir. Aşırı aydınlıkta ya da karanlıkta renklerin koyuluk-açıklık değerleri değişecektir. İnsan gözünün kırmızı-mavi-yeşil renkleri ve karışımlarını algıladığı düşünülerek fotoğrafta ışık kullanılmalıdır.
Işığa küçük bir dokunuşla fotoğraflarınızda büyük değişiklikler oluşturabilirsiniz. Işığın gücünü hafife almak fotoğrafı anlamamak demektir.
Zaman zaman nesnelerden yansıyan, kırılan vb. ışığı da fotoğraflarınızda kullanabilirsiniz.
Doğal ışık hakkında edinmeniz gerek bütün bilgileri edinin. Doğal ışık, stüdyo fotoğrafı ile ilgilenmeyen ya da stüdyoda fotoğraf çekme fırsatı bulmayan her fotoğrafçının dostudur.
Diğer dersler için dersin üzerine tıklayınız:
Ders 7 Ders 6 Ders 5 Ders 4 Ders 3 Ders 2 Ders 1
Kaynaklar: Işık - Vikipedi

Fotoğrafta Işık Türleri

Fotoğrafta ışık kullanımı ölçüsü ne olmalı ? ? Küre TV

http://www.uzmantv.com/fotografa-yen...alari-nelerdir

Beyaz dengesi nedir, nasıl ayarlanır? | BasÇek

Işık Kullanımı - Fotogezgin.Com Gezi yazısı, fotoğraf, photo, travel, yol hikayesi

Fotoğrafta Işık ve Kompozisyon, MEGEP

Photographic Ligthing, J. Child ve M. Galer

Ligth, Science and Magic, F. Hunter, S. Biver ve P. Fuqua

The Art of Digital Photography, J. Hedgeceo


Bu anlatımın görselleri de olan hali ve diğer dersler için blog sayfamı ziyaret edebilirsiniz. Blog sayfam: HER ŞEYDEN BİRAZ