Konu: Leica Ozgurluk Treni - Fotograf Tarihinin Ilginc bir Bolumu

Herkesin bildigi gibi Leica (E. Leitz Inc.) 35mm kameralarda ve lens sistemlerinde oncu keskinligi, minimalist yapisi ve etkinligi ile un yapmis bir Alman markasidir. Yaratici bir cihaz olarak tum dunyada kabul gormesinin yani sira bu aile firmasinin (E.Leitz Inc.) cokta bilinmeyen bir yuzu vardir.

Ernst Leitz II

II. dunya savasi oncesinde Nazilerin elinden bir cok yahudinin kutulmasini saglamistir. Firmanin o zamanki sahibi Ernst Leitz II firmasinda calisan, cevresinde bulunan bir cok kisinin Nazi soykirimindan kacmasina yardim ederek, fotograf dunyasinin Schindler'i unvanini kazanmistir.

Adolf Hitler'in 1933 yilinin Almanya'sinda Sansolye unvani almasiyla birlikte Ernst Leitz II Yahudi calisanlarindan ve dostlarindan ailelerini ve kendilerini ulke disina cikartmasi icin talepler almaya baslar. Hristiyan asilli olan Leitz ve ailesi o donem Nazi Almanya'sinda yasayan yahudilerin aksine hareketleri ve seyahatleri kisitlayan Nuremberg Kanunlari'ndan etkilenmiyorlardi.

Leitz cevresindekilere yardimci olabilmek icin o donemi inceleyen tarihciler arasinda "Leica Ozgurluk Treni" olarak bilinen uygulamalara basladi. Bu su demekti Leitz cevresindekileri tum Yahudilerin yurt disindaki ozellikle deniz asiri yerlere yerlere resmi sirket atamasi maskesi altinda kacirilmasiydi.
Calisanlar, saticilar, aile uyeleri ve aile uyelerinin arkadaslarina kadar bu sekilde bir cok kisi Fransa, Ingiltere, Hong Kong ve Amerika'ya "atandi"

Leitz'in faliyetleri 1938 yilinda Kristallnacht (Kristallesme) olarak bilinen Sinagoglarin ve Yahudi dukkanlarinin yakilmasindan sonra siklasti. Cok gecmeden Alman "isciler" transatlantik Bremen gemisinden New York limanina ayak basarak Manhattan'daki Leitz Inc. ofisine gitmeye basladilar. Burada yoneticiler onlara hizla fotograf endustrisinde isler bulmaya basladilar. Her yeni gelenin boynunda bir ozgurluk sembolu asiliydi - yeni bir Leica

Bu isci multecilere ayni zamanda uygun is bulunucaya kadar nakit destegi saglanmistir. Bu multeci grubundan yeni tamir teknisyenleri, satis personeli, pazarlamacilar ve fotograf yazarlari ortaya cikmistir.

Leica Ozgurluk Treni 1938-1939 yillarinda Almanya'nin sinirlari kapattigi 1 Eylul 1939 tarihine kadar hiz kazanarak her birkac haftada bir yeni multecileri New York'a ulastirmistir. O zamana kadar yuzlerce Yahudi Leitz'in cabalari sayesinde Almanya'dan kacabilmistir.

Peki Ernst Leitz II ve cevresindekiler'e ne oldu?

Letiz Inc. Uluslararasi kredi kurumlarinca taninan bir marka olarak Reich donemi Almanya'sinin kredi skorunu arttirmaktaydi. Ayrica Nazi Almanya'sinin doviz ihtiyacini karsilamak icin gerekli olan dovizin saglanmasinada Leitz'in en buyuk optik pazari olan Amerika'ya satislar oldukca faydali oluyordu.

Butun bunlara ragmen yaptiklari nedeniyle oldukca sikintili zamanlar gecirdiler. Ust duzey yoneticilerinden Alfred Turk Yahudilere yardim etmekten hapse atildi ve cok buyuk miktarda bir kefalet odeninceye kadar iceride tutuldu.

Leitz'in kizi Elsie Kuhn-Leitz Gestapo tarafindan Isvicre'ye gecmeye calisan bir Yahudi kadina yardim etmek isterken yakalandi. Kotu muamele ve sorgulamaya maruz kaldi. Bir sure sonra serbest birakildi. Daha sonra 1940 yilinda 700 Ukraynali kadinin zorla calistirildigi fabrikada yasama kosullarini duzelmeye calistigi icin hakkinda tekrar sorusturma yapildi. Savastan sonra Elsie Kuhn-Leitz insani yardim calismalarindan oturu bir cok madalya aldi.

Peki bu hikaye neden cok bilinmiyor?
Serbest yazar ve editor olan Norman Lipton'a gore Leitz ailesi yaptiklarinin reklam malzemesi olmasini istemedi. Leitz ailesinin son ferdinin olumuyle Leica Ozgurluk Treni'nin hikayesi gun isigina cikti ve Frank Dabba Smith'in yazdigi "Leitz Ailesi'nin En Buyuk Icadi: Leica Ozgurluk Treni" isimli kitaba konu oldu.



Yazan: George Gilbert
Ceviren: AYdin Tuna Palabiyikoglu


Arkadaslar elden geldigince aslina uygun cevirmeye calistim. Yanlislik cok yapmamisimdir umarim.