Konu: Samanyolu ve Yıldız Fotoğrafı Nasıl Çekilir? * TUTORIAL *

Canon EOS 5D Mark III,
Canon EF 16-35mm f/4L IS USM,
Yeryüzü: 16mm, 1/8 sn, f/13, ISO400,
Samanyolu: 16mm, 30sn, f/4, ISO6400, LEE Graduated ND (0.9)
Edit: LR + PS (LS & LM teknikleri ile Manuel Blend)

Buraya tıklayarak, bu eğitim makalesini web sitem üzerinden de okuyabilirsiniz...


SAMANYOLU VE YILDIZ FOTOĞRAFI NASIL ÇEKİLİR?

Samanyolu ve yıldız fotoğrafı nasıl çekilir diye merak ediyorsanız, ya da çekmenize rağmen istediğiniz sonucu bir türlü elde edemiyorsanız, şu anda doğru yerdesiniz. Sizler için hazırladığım Samanyolu ve Yıldız Pozlama Rehberi'ndeki önerileri uygulayarak, portföyünüze beğenilen Samanyolu ve yıldız fotoğrafları ekleyebilirsiniz.
Yıldız çekimi yapmak, fotoğraf makinemizi evimizin balkonundan gökyüzüne çevirerek deklanşöre basmak kadar basit bir iş değil. Arzu edilen sonuçlara ulaşabilmek için, bir çok doğrunun bir araya gelmesi ve iyi bir planlama yapılması gerekiyor.
Tabii astro-fotoğrafçılığın bazı türleri bazen oldukça karmaşık bir hal alabiliyor. Özellikle derin uzaydaki nebula çekimleri, takım yıldızlar ve galaksi çekimleri, oldukça fazla gayret gerektiriyor. Bu tip fotoğraflar hem bazı özel çekim teknikleriyle, hem edit teknikleriyle, hem de on binlerce Doları bulan ekipman bütçeleriyle oldukça zorlayıcı etkenlere sahip. Bu yazıda DSLR ya da aynasız fotoğraf makineleri ile astro-fotoğrafçılığın temellerine değinip, etkileyici Samanyolu çekimleri yapabilmeniz için yol göstermeye çalışacağım.


1) İHTİYAÇ LİSTESİ
• Fotoğraf makinesi: Samanyolu çekimi için, manuel pozlama yapmaya imkan veren; yani diyafram, perde hızı ve ISO’yu birbirinden bağımsız kontrol etmenizi sağlayan bir fotoğraf makinesi gereklidir. İdeal olarak, ISO performansı iyi olan ileri seviye bir Full-Frame DSLR ya da aynasız makine kullanılmalıdır.
• Geniş açılı hızlı bir lens: Noise olmayan temiz fotoğraflar için f/1.4- f/2.8 açıklığında bir lens en ideal olandır. Ancak fotoğraf makinelerinin yeni nesil sensörleri sayesinde, artık f/4 ile de tatmin edici sonuçlar alınabiliyor. Tabii, f/4 ile f/2.8 arasındaki diyafram açıklığı farkını kompanse etmek için, ISO’yu bir stop artırmak gerekiyor. Örneğin, f/2.8 bir lenste ISO3200 ile çekim yapmak varken, f/4’de ISO’yu 6400’e yükseltmeniz gerekiyor. Bunun cezası size noise olarak geri dönüyor. ISO6400’te çekilen fotoğrafı sadece web’te yayınlayacaksak, edit aşamasında dikkatli bir noise giderme işlemiyle birlikte noise problemi pek yaşamayız. Ama büyük baskılar alınacaksa, aradaki iki kat noise farkı göze batabilecektir. Tavsiyem şu ki, eğer f/2.8 açıklıkta hızlı bir lensiniz yoksa (ki genelde pahalıdır), f/4 bir lensle de elbette Samanyolu çekimi yapabilirsiniz. Ama en azından, ISO performansı iyi olan full-frame bir makine kullanmanızı tavsiye ederim. Lens olarak da, 16 mm ile 24 mm aralığında odak uzunluğuna sahip geniş açı lensleri tavsiye ederim.
• Sağlam bir tripod: 25-30 saniye gibi uzun pozlamalar yapılacağı için, kaliteli ve sağlam bir tripoda ihtiyacınız olacak. Sıradan bir tripod, pozlama esnasında rüzgar vb. etkenlerle makinenin titremesine ve dolayısıyla keskin fotoğraf elde edememenize neden olabilir. Carbon bir tripod modeline ve kaliteli bir tripod kafasına yatırım yapmanızı tavsiye ederim. Carbon tripod hem sağlamdır, hem de maddesel özelliği itibariyle, yerden gelen küçük titreşimleri makineye ulaşmadan kompanse edebilir. Ben şu anda Sirui marka Carbon yapıya sahip çok sağlam bir tripod kullanıyorum. Fiyat/fayda açısından, tereddütsüz tavsiye edebilirim. Kullandığım modelin kalite olarak Gitzo markasından aşağı kalır hiç bir yanı yok, hem daha kullanışlı, hem fiyatları da %40-50 daha düşük.
• Kablolu/kablosuz kumanda: Makineye dokunmadan çekim yapabilmenize olanak sağladığı için, dokunmadan kaynaklı titreşimi engeller ve daha keskin fotoğraflar elde etmenizi sağlar.
• Yıldız haritası uygulamaları: 0 şart değil ama sahada işinizi çok kolaylaştıracaktır. Akıllı telefon kullanıyorsanız, mutlaka bir tane indirin. Bir çok uygulama denedim ve şu ana kadar en hoşuma giden ''PhotoPills'' isimli uygulama oldu. Aktif olarak kullandığım çok iyi bir yazılım. Sadece Samanyolu çekimleri için değil, tüm manzara çekimleri için kullanarak detaylı çekim planlamaları yapabilirsiniz. Bu uygulamayı satın almanızı kesinlikle tavsiye ederim.
• Kafa lambası: Zifiri karanlıkta çekim yapacağınız için, makinenizi ve önünüzü görebilmeniz için mutlaka lazım olacaktır. Kırmızı renkte de yanabilme özelliği de olan modellerden birini almanızı öneririm. Çünkü yanınızda başka fotoğrafçılar da çekim yapıyor olabilir ve kafanızdaki aşırı ışık veren bir lambayla yanlışlıkla onlara doğru dönüp istemeden pozlamalarını mahvedebilirsiniz. Tabii kumandaya çekim yapması için basmadan önce, kafa lambanızı kapatmanız gerekir. Çünkü lambadan çıkan ışık makineye sızabilir ve fotoğrafınızı mahvedebilir.
• El feneri: Kompozisyondaki ön plan nesnelerini aydınlatmak için kullanabilirsiniz. Ayrıca çekim yapacağınız noktada hazırlık yaparken oldukça işinize yarayacaktır.
• Kıyafet: Şehirden uzak bir yerde doğanın içerisinde olacağınız için, mutlaka hazırlıklı ve uygun kıyafetle gitmelisiniz. Gece karanlığında ormanlık alan içerisinde şort ve terlik ile çekim yapmak istemeyeceğinize emin olabilirsiniz. O yüzden hangi mevsimde olursanız olun, çekim yapmaya şortla gitmeyin. Yanınıza rahatlık açısından eşofman, su geçirmez özellikli bir ayakkabı/bot ve yüksek rakımlı bir yerde çekim yapılacaksa soğuğa karşı korunmak için mutlaka kalın kıyafetler almalısınız. Ayrıca yedek çorap, eldiven, bere, atkı gibi aksesuarların da yanınızda bulunmasında çok fayda olacaktır.


2) LOKASYON VE IŞIK KİRLİLİĞİ
Eğer büyük bir şehirde yaşıyorsanız, bulunduğunuz yerden Samanyolu çekimi yapmak neredeyse imkansızdır. Çünkü şehirdeki ışık kirliliği, yıldızların görünmesine ve çekim yapmamıza engel olur. Dolayısıyla, mutlaka şehirden ve ışıklardan uzak bir yerde çekim yapmak gerekir. İdeal çekim yerinizi tespit etmek için, hazırlık aşamasındayken ‘’ışık kirliliği haritasını’’ kullanabilirsiniz. Bu konuyla ilgili bir çok site var ama lightpollutionmap.info adresindeki haritayı tavsiye edebilirim. Çekim planlarınızı yaparken, gitmeyi düşündüğünüz lokasyonun güncel ışık kirliliği durumunu buradan kontrol edebilirsiniz. Harita üzerinde kırmızı, sarı ve yeşil ile işaretlenmiş olan bölgelerin mutlaka dışında olmanız gerekiyor. Mavi ile işaretli yerlerde kısmen yıldız çekimi yapılabilir ama Samanyolu'nun tüm detaylarını göremezsiniz. Samanyolu çekimi için ideal yerinizi, haritada gri olarak işaretlenmiş bölgeler arasından seçmeniz gerekir.
Kontrol etmeniz gereken bir diğer ışık durumu da, Ay ile ilgilidir. Ay ışığı olan bir gökyüzünde, arzu edilen sonuç alınamaz. Bu yüzden, planlama aşamasındayken Ay Takvimini kontrol etmek gerekiyor. Eğer gece gökyüzünde Ay görünür durumdaysa, yansıttığı ışık Samanyolu pozlamanızı mahvedebilir. Dolayısıyla, bu tip çekimler için en ideal zaman, ayın ‘’Yeni Ay’’ evresidir. Yani, ayın hiç ışık yaymadığı günlerdir. Bu günlerin tespiti için de yine PhotoPills uygulamasını kullanabilirsiniz.


3) NETLEME
Gece karanlığında netleme (fokus) yapmak, pek kolay değildir. Çünkü aşırı karanlık yerlerde makinenizin otomatik fokus sistemi, netleme yapmaya yetecek kadar ışık ve kontrast tespit edemez.
Ancak, karanlık bir ortamda netleme yapabilmek için bazı yöntemler vardır;
a) Gökyüzünde çıplak gözle gördüğünüz en parlak yıldıza Live View (Canlı İzleme) modunda 0 yaklaşarak, yıldız keskin görününceye kadar manuel netleme yapabilirsiniz.
b) Yeryüzünde uzakta bir yerde ışık görüyorsanız (ki aslında olmaması idealdir), orayı hedef alarak oto-fokus yapabilirsiniz. Yarım deklanşör basıp otomatik netlemeyi yaptıktan sonra, lensi hemen oto-fokus (AF) modundan, manuel netleme (MF) konumuna geçirin. Böylece, pozlamayı başlatmak için deklanşöre ya da kumandaya tekrar bastığınızda, makineniz otomatik olarak netleme yapmaya çalışmayacak ve yaptığınız ilk netleme korunacaktır.
c) Eğer yanınızda bir arkadaşınız varsa, 30-40 metre uzaklaşmasını ve cep telefonunu, ışığı yanar şekilde size çevirmesini söyleyin. Telefondan yayılan ışık oto-fokus yapmanıza yetecektir. Netlemeyi yaptıktan sonra lensinizi yeniden MF konumuna geçirin.
d) Güçlü bir el feneriniz varsa, 30-40 metre uzaklıktaki bir noktayı aydınlatarak oto-fokus yapabilirsiniz. Yine sonrasında lensinizi MF’ye geçirin.
Eğer bu yöntemlerin hiçbirini yapamıyorsanız, en kötü ihtimalle şunu deneyebilirsiniz;
e) Lensinizin odaklama halkasını, sonsuzluk işaretinin olduğu tarafa doğru en sona kadar çevirin. Sonra netleme halkasını, sonsuzluk göstergesinin çok az gerisine kaydırın. Netlemeniz büyük ihtimalle yapılmış olacaktır. Tabii yine de pozlama bitince, makinenizin ekranından çektiğiniz fotoğrafa 0 yakınlaşarak, netlemenizi mutlaka kontrol etmelisiniz. Eğer netleme tam oturmamışsa, her deneme sonrası netleme halkasını azar azar kaydırarak, ideal netlemeyi bulana kadar çekim yapmaya devam edin.
Eğer kompozisyon gereği yakın planda bir obje varsa, hem objeyi, hem de Samanyolu'nu aynı karede netlik içerisinde tutmak pek kolay olmayacaktır. Bu tip durumlarda, ‘’Hiper Fokal Mesafe Hesaplaması’’ ya da ‘’Fokus Stack’’ (Odak İstifleme) yöntemlerinden birini kullanabilirsiniz. Bu yöntemlerle ilgili bu yazıda detaya girmeyeceğim. Ancak Focus Stack yönetimi için özetle; önce yakındaki objeye netleyerek bir pozlama yapıp, sonra Samanyolu’na netleme yaparak bir pozlama daha yapmanız gerekiyor. Sonra bu iki ayrı fotoğrafı Photoshop’ta birleştirerek, en yakından en uzağa kadar net olan bir imaj yaratabilirsiniz.


4) AYARLAR
Lens: Makinenizin yıldızı ışığını kaydedebilmesi için, yüksek ISO’larda çekim yapmalı ve ışığın sensörde daha fazla toplanabilmesi için lensinizin diyaframını en açık konumuna getirmelisiniz. Diyaframı ne kadar fazla açabilirsek, noise problemine yol açan ISO’yu o kadar düşük tutabiliriz. Dolayısıyla fotoğraf kalitesini artırmış oluruz.
Perde Hızı: En önemli ayarlardan birisidir. Bu noktada çok dikkatli olmak gerekiyor. Çünkü perde hızı iyi ayarlanmazsa, sadece bir kaç yıldızın göründüğü simsiyah bir gökyüzüyle, ya da nokta şeklinde görünmesi gereken yıldızların çizgi şeklinde göründüğü bir fotoğraf ile karşılaşabilirsiniz, ki bunlar ideal Samanyolu fotoğrafları için istenmeyen durumlardır.
Yıldızların çizgi şeklinde görünmemesi için, doğru pozlama süresini ‘’500 Kuralı’’ adı verilen bir yöntem ile bulabilirsiniz. Bu yönteme göre, 500 rakamını, çekim yaptığınız odak uzunluğuna bölüyorsunuz. İşlemin sonucu, size kaç saniye pozlama yapmanız gerektiğini söylemiş olacak. Örneğin,16-35mm bir lensle, 20mm’de çekim yaptığınızı varsayalım; 500/20= 25. Yani, 25 saniyeden daha uzun bir süre çekim yaparsanız, yıldızlar nokta olarak görünmekten çıkıp, çizgi olarak görünmeye başlayacaktır.
Diyafram: Gayet basit; diyaframı mümkün olan en açık konuma getiriyoruz.
ISO: Otomatik ISO ayarı açık ise, öncelikle bunu devre dışı bırakmanız gerekiyor. ''500 Kuralı''na göre belirlenen pozlama süresini, sonrasında da ISO’yu ayarlıyoruz. Ben önce ISO 1600’den başlıyorum, eğer Samanyolu yeteri kadar görünmüyorsa, kademeli olarak 3200 ve 6400 ISO’ya kadar yükseltip, farklı çekimler yapıyorum. Hangisini kullanacağıma edit aşamasında karar veriyorum. (Full frame makinelerde ISO 6400'ü, croplu makinelerde ISO3200'ü üst sınır olarak kabul edip, daha üst bir değere geçmeye çalışın.)
Kayıt Formatı: ''Dost acı konuşur'' derler. Eğer bu devirde halen ısrarla JPEG formatında çekim yapanlardansınız, lütfen yıldız çekimlerinden uzak durun. Bu tip çekimlerde, edit aşamasında mutlaka global ve bölgesel beyaz dengesi düzeltmeleri yapılması gerekiyor, ki bu düzeltme JPEG’lerde kolay kolay yapılamaz. Beyaz dengesini Photoshop’ta zorlama yöntemlerle değiştirmeye çalışsak bile, pikseller bozulacağı için fotoğraf kalitesi çok düşecektir ve sonuçlar başarılı olmayacaktır. Bu yüzden mutlaka ve mutlaka RAW formatında çekim yapmalısınız. Avantajlarını saymak bu yazının konusu değil ama RAW'un beyaz dengesi düzenlemeleri haricinde de bazı diğer düzenlemeler için bir çok avantajı vardır.
Beyaz Dengesi: Ben beyaz dengesi ayarını manuel olarak 3000-3500K civarında ayarlamayı tercih ediyorum. Bunu yapmamın sebebi, gece çekimlerinde soğuk tonları seviyor olmam. Ayrıca makinemi AWB (Auto white balance) modunda kullanmadığım için de, sabit bir renk sıcaklığı belirlemiş ve seri çekimler arasında renk bütünlüğünü sağlamış oluyorum.
Ek olarak, makinenin ekranında çektiğim fotoğrafların sevdiğim tonlardaki ön izlemesini de görmüş oluyorum. Elbette burada tercih size kalmış. Çünkü daha önce de belirttiğim gibi, gerekli durumlarda beyaz dengesi ayarı edit aşamasında da değiştirilebilir.
Çekim Modu: Makineyi, tüm kontrolün bizde olacağı manuel modda (M) kullanmak gerekiyor.


5) KOMPOZİSYON
Kadrajda sadece Samanyolu'nun yer alması sıkıcı olabilir. İlgi çekici bir ön plan, çoğu zaman daha başarılı bir sonuç elde etmenizi sağlayacaktır. Ön plana ağaç, kaya, göl, deniz, dağ vb. şeyleri dahil ederek, daha iyi kompozisyonlar elde edebilirsiniz.


6) FOTOĞRAF DÜZENLEME
Bu aşama, astro-fotoğrafçılığın olmasa olmazıdır. Samanyolu'ndaki detayları ortaya çıkarmak için, dijital düzenlemelerden geçirilmesi kesinlikle şart. Sadece Lightroom da kullanılabilir ama Photoshop kadar esneklik sağlamayacaktır. Bu sebeple, Lightroom’da temel RAW işlemeleri haricinde, devamındaki işlemler için Photoshop kullanmanızı tavsiye ederim. Eğer Samanyolu'nu editlerken nasıl işlemler yapmanız gerektiğinden tam olarak emin değilseniz, YouTube’daki Samanyolu editleme videolarını izleyerek, bu konuda ciddi gelişim sağlayabilirsiniz.





UYGULAMA ÖNERİLERİ VE ÖZET
Samanyolu çekimi yapacağımız zaman;
1) Işık kirliliği haritasından, çekim için uygun bir lokasyon belirliyoruz,
2) PhotoPills uygulamasından Yeni Ay evresinin tarihini tespit ediyoruz. Yeni Ay'ın 4 gün öncesi ya da sonrasına plan yapıyoruz.
3) Yine PhotoPills uygulamasından, Samanyolu'nun çekim yapacağımız lokasyonda hangi tarihte ve saatler arasında görünür olduğunu, hangi saate hangi eğimde olacağını, tam olarak nereden doğup nereden batacağını, objemin üzerinden saat kaçta geçeceğini vb. bir çok şeyi önceden planlıyoruz.
4) Lokasyona önce gündüz saatlerinde gidip, bölgesel ve kompozisyonel keşif yapıyoruz.
5) Lokasyona Samanyolu’nun görünür olacağı saatten daha önce gidip, tripodumuzu kurarak hazırlık yapıyoruz. Yine PhotoPills’i kullanarak, cep telefonumuzu gökyüzüne doğru kaldırıp, çekim yapılabilecek saatleri uygulama üzerinde ayarlama suretiyle, Samanyolu’nun hangi saate hangi konumda olacağını gösteren simülasyondan teyit alıyoruz ve kompozisyonumuzu yeniden kontrol ediyoruz.
6) Manuel (M) moda geçiyoruz Diyaframı en açık konuma ayarlıyoruz. Perde hızını 500 kuralına göre ayarlıyoruz. ISO 1600’den başlayarak, kademeli olarak 6400’e kadar arttırarak çekişli çekimler yapıyoruz. Beyaz Dengesini 3000-3500 Kelvin arasıda bir değer belirliyoruz. Duruma göre otomatik ya da manuel netleme yapıyoruz. (Otomatik yaptıysak, netleme sonrası tekrar manuel moda geçiyoruz.)
7) IS (titreşim engelleme) modunu kapatıyoruz.
8) Vizörden sensöre ışık sızmaması için, omuz askısı üzerindeki vizör lastiği ile vizörü kapatıyoruz. (Eğer makinenizde omuz askısı yoksa, siyah bir elektrik bandı kullanabilirsiniz.)
9) Uzun pozlama esnasında, benim kullandığım makine modelinin sağ alt köşesinde kırmızı bir ışık sürekli yanıyor. Bu ışık içeriye sızma yapabilir. Dolayısıyla, bu ışığın üzerini siyah bantla kapatıyorum. (Son gittiğim çekimde bant almayı unutmuşum, eşimin tavsiyesiyle ışığın üzerine sakız yapıştırmıştım. )
10) Netlemeyi yaptıktan sonra, elimizin yanlışlıkla lense çarparak netleme ayarını bozma ihtimaline karşı, netleme halkasını da dikkatlice bantlıyoruz.
11) Şimdi deklanşöre kesinlikle dokunmadan, kumanda ile çekimimizi gerçekleştiriyoruz.
12) Pozlama bitince, hemen netlik kontrolü yapıyoruz.
13) Garanti olması için, farklı farklı pozlama ayarlarında fazlaca çekim yapıyoruz ve kullanacağımız fotoğrafın hangisi olacağına edit aşamasında karar veriyoruz.


GÜVENLİK DEĞERLENDİRMELERİ
DİKKAT! Yapacağınız hiçbir fotoğraf çekimi, kişisel güvenliğinizi riske atmaya değmez! İdeal yıldız çekimleri şehir merkezinden uzak dağlarda ya da milli parklar gibi yerlerde yapıldığı için, gece yarısı oluşabilecek risklere karşı da mutlaka duyarlı ve uyanık olmalısınız. Milli parklarda ve dağlarda her zaman ayı riski olduğunu sakın aklınızdan çıkarmayın. Bu bölgelerde ayı haricinde, yabani domuz, kurt vb. hayvanlar da bulunmaktadır. ‘’Genelde’’ bu hayvanlar aşırı aç değilse, kalabalıklardan uzak durmayı tercih ederler. Ancak risk her zaman vardır. Gece dağda/ormanda bir yerde grup halinde yürüyorsanız, tek sıra olarak yürüyün ve mutlaka el fenerleriniz ve kafa lambalarınız açık olsun, mümkünse meşale yakın. Eğer bu saydığım hayvanlardan birisi ile karşılaşırsanız, hemen tek sırayı bozup grup halinde toplaşın. Bu şekilde hayvanın gözüne büyük görüneceğiniz için, saldırı riskine karşı korunma ihtimaliniz artar. Kamp yapıyorsanız, kamp ateşiniz sürekli yansın. (Tabii çekiminizi bu ateşin biraz uzağında yapmalısınız. Yoksa sensöre ışık sızabilir.) En büyük risklerden birisi ayı olduğu için, Samanyolu çekeceğim diye, kendinizi bir anda ayının midesinde bulmayın sakın Yavru bir ayı görürseniz, sevimliliğine kanıp sakın yaklaşmayın, aksine oradan hemen uzaklaşın. Yavrusunu koruma iç güdüsü ile sinirli bir şekilde size doğru koşan dev bir ayı ile karşılaşmayı kesinlikle istemezsiniz. Bir kaynakta, dağlarda yaşayan bazı yabancı manzara fotoğrafçılarının çantalarında ayı spreyi taşıdığını okumuştum. Ben bu spreyi hiç araştırmadım ve kullanmadım, nereden alındığını da bilmiyorum, ama bu seçenek de aklınızın bir köşesinde bulunsun. Umarım lazım olmaz. Sadece gece değil, gündüz vakitlerinde de doğa yürüyüşlerine vs. gidiyorsanız, güvenliğiniz için bu yazıyı okumanızı tavsiye ederim.
Ayrıca çekim yapmaya gideceğiniz lokasyonun bilgisini, resmi güvenlik ekiplerine (bu genelde Jandarma oluyor) bildirmenizi tavsiye ediyorum. Hatta ben en son Ilgaz’a çekime gittiğimde Jandarmaya bilgi verdikten sonra, kaldığım otelin resepsiyonuna da bilgi verdim. ‘’Eğer saat 04:00’e kadar dönmezsem, Jandarmayı arayıp haber verin ve derhal bulunduğum bölgeye gitmelerini söyleyin’’ dedim. Hatta dağda çekim yapacağım yere vardığımda, resepsiyon görevlisinin cep telefonuna konum bilgisi bile gönderdim.
Bunları yazarak gözünü korkutmak istemem. Cesaretiniz kesinlikle kırılmasın ama bu ihtimallerin olduğunu aklınızın bir köşesinde bulunsun ve güvenliği kesinlikle elden bırakmayın.


Burada anlatıklarımı uygulayarak çektiğiniz fotoğrafları, Facebook sayfam üzerinden benimle paylaşabilirsiniz.
Sevgilerimle...